"Giữ lửa" hàng ngàn năm, làng nghề cổ truyền rèn sắt Phúc Sen đã trở nên nổi tiếng, không những góp phần xóa đói, giảm nghèo mà còn trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn.
Bám sát quốc lộ 3, cách TP Cao Bằng chừng 30 km, người qua đường, khách du lịch, cánh lái xe tải "cõng" hàng ra biên giới thường hay chọn điểm dừng chân dân dã ở làng rèn Phúc Sen. Vượt qua đèo Mã Phục dốc đứng, băng qua những cung đường uốn lượn giữa các ruộng lúa, đồng mía tít tắp, nhiều người sẽ tò mò vì quầy bán dao ngay cạnh lò than hồng cháy rần rật, kèm tiếng nện búa đinh tai nhức óc, hay tiếng máy mài rin rít suốt quãng đường chừng hai km.
Làng rèn Phúc Sen làng nghề theo phương pháp thủ công hàng ngàn năm tuổi.
Người bán hàng ở đây không chèo kéo người mua như ở chốn đô thị, đỗ xe ở nhà này, sang nhà khác mua dao, chủ nhà vẫn vui vẻ vì toàn làng xóm, họ hàng cả. Dao Phúc Sen được cánh lái xe tải ưa thích mua vì hợp túi tiền nhưng quan trọng hơn là hết sức sắc bén, bền bỉ bởi đều làm từ thép tốt. Mặt hàng chính được các hộ gia đình nơi đây rèn là: Dao, kéo, cuốc, liềm…phục vụ đời sống lao động của bà con nông dân. Xã Phúc Sen có khoảng 160 hộ làm nghề thường xuyên. Trung bình, một sản phẩm có giá từ 20 -200 ngàn đồng/chiếc, tùy theo chủng loại và kích cỡ.
Ai đã từng một lần đi trên những cung đường "vắt núi" dẫn ngược lên các huyện vùng cao Phục Hòa, Trùng Khánh… tỉnh Cao Bằng, chắc chắn hình ảnh về làng nghề rèn nông cụ: dao, kéo, cuốc… được bày bán nhộn nhịp ở xã Phúc Sen (Quảng Uyên) sẽ luôn dội về trong suy nghĩ của mình. Đến với làng nghề rèn Phúc Sen, điều dễ thấy đó chính là các sản phẩm nông cụ được bà con làm ra một cách thủ công không chỉ lưu giữ nét văn hóa truyền thống, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc mà còn mang giá trị vật chất sâu sắc.
Các sản phẩm làng rèn Phúc Sen được làm thủ công bền, được ưa chuộng.
Những ngày cuối năm, làng nghề rèn Phúc Sen lại bận rộn hơn bao giờ hết. Không chỉ người dân ở Cao Bằng mà tại nhiều địa phương khác nhau, từ Bắc vào Nam như: Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Hà Nội, Nghệ An, TP Hồ Chí Minh… nhiều người cũng đã tranh thủ lên đây "sắm" nông cụ. Hôm nay, mọi người trong gia đình anh Nông Văn Tào, 47 tuổi, ở thôn Phia Trang (Phúc Sen) trở dậy từ sớm để rèn cho đủ số dao, kéo mà mối hàng ở dưới Hà Nội đã đặt từ tuần trước. Lò than thoáng chốc đỏ rực. Tiếng quai búa, tiếng đe, tiếng hò "hey ba, hey ba…" cứ thế vang dội. Thứ âm thanh ấy cứ thế xuất hiện mỗi lúc một dày hơn trên các nóc nhà nơi các bản làng Phúc Sen. Cả một không gian rộng khắp nơi núi rừng Quảng Uyên vốn tĩnh mịnh bỗng trở nên náo nhiệt, tựa có bản nhạc không lời cất lên rộn rã.
Đến Phúc Sen, bước chân vào làng, đâu đâu cũng thấy các bếp than rực lửa. Những đốm hoa lửa đua nhau bắn tóe lên sau những nhát búa, nhát đe. Hầu hết, bà con ở Phúc Sen, nhà nào, nhà nấy cũng đều có lò rèn, có nghề rèn nông cụ riêng của mình. Theo người dân Phúc Sen thì nghề rèn nông cụ ở nơi đây đã có thâm niên cả ngàn năm rồi. Không biết vì làng nghề có từ lâu đời hay vì kỹ năng rèn, tôi sắt thép nơi đây có cách riêng mà các sản phẩm nông cụ được làm ra, đi vào sản xuất đều được bà con xa gần ưa thích.
Tiếng búa, tiếng đe bên ánh lửa hồng làm nên âm thanh lao động của làng rèn Phúc Sen.
Trao đổi với chúng tôi, Thượng tá Nguyễn Viết Huấn, Trưởng Công an huyện Quảng Uyên (Cao Bằng) cho biết, xã Phúc Sen có 10 thôn xóm với trên 400 hộ dân và hơn 2.000 nhân khẩu. Làng nghề rèn, sản xuất nông cụ đã có từ rất lâu rồi. Đến nay số hộ làm nghề rèn nông cụ của Phúc Sen là gần 160 hộ dân. Số hộ này thu hút một lượng lớn lao động trong và ngoài địa bàn. Thu nhập của mỗi lao động cũng đạt 4-5 triệu đồng/tháng. Nghề rèn phát triển đã giúp đời sống bà con thay đổi căn bản. Và hơn hết, tệ nạn xã hội, tội phạm hình sự, tình trạng lao động di cư, xuất cảnh trái phép theo đó được đẩy lùi. Đáng chú ý, hiện Phúc Sen là một trong những xã "trắng" về tệ nạn ma túy.
Đến Phúc Sen, có trực tiếp nhìn ngắm và nghe tâm sự của những người làm nghề rèn, chúng tôi thêm thấy nhiều điều thú vị về con người, về nghề rèn nông cụ ở nơi đây. Trải qua bao năm tháng thăng trầm, làng nghề rèn nông cụ "ngàn tuổi" Phúc Sen vẫn giữ được những nét riêng độc đáo, dấu ấn văn hóa truyền thống của mình.